در جهان امروز، با وجود پیشرفت‌های بزرگ علمی؛ شناخت و آگاهی متقابل مردم دنیا از اخلاق، افکار و رفتار یکدیگر، در رفع بحران‌های جهانی از تاثیر به سزایی برخوردار است از همین رو از گذشته دور تا به امروز دولت ها در تلاشند تا با برقراری روابط در چارچوب دیپلماسی برای توسعه روابط سیاسی و انسانی، رفع اختلاف‌ها، از بین بردن بی اعتمادی‌ها و دشمنی‌ها و ایجاد تفاهم، قدم بردارند؛ اگرچه تا حدودی موفق بوده اند اما این مسیر با وجود چالش های دیپلماتیک خواسته و ناخواسته، به راهی دراز تبدیل شده است که فرصت هایی چون برجام و امثال آن نیز نتوانسته است این موفقیت نسبی را تکمیل تر کند. علت اصلی عدم تفاهم بین‌المللی نیز این است که هنوز ملل دنیا نمی‌توانند درباره زندگی جمعی یکدیگر اطلاعات لازم را کسب کنند و نسبت به هم بی اعتمادند. از همین رو اندیشمندان سیاسی و متفکران اجتماعی جهت دور زدن چالش های دیپلماتیک به بررسی راهکار جدیدی افتادند که عنوانش " دیپلماسی شهروندی" نام گرفت. دیپلماسی شهروندی به مفهومی اطلاق می‌شود که در آن شهروندان معمولی به عنوان نمایندگان غیررسمی کشور خودشان در زمینه روابط خارجی، ایفای نقش می‌کنند. در دیپلماسی شهروندی، شهروندان از حق برقراری ارتباط با شهروندان جوامع دیگر برخوردار هستند تا بتوانند به دیدگاه‌های مشترک برسند و یا تاثیرات نامطلوب ناشی از سیاست‌های خارجی نادرست برخی دولت‌ها را از بین ببرند.
دیپلماسی شهروندی می تواند در زمینه های گوناگون از محیط زیست مشترک گرفته تا آموزش عمومی و تاریخ و فرهنگ و گردشگری وغیره اتفاق افتد.
در همین راستا بد نیست متذکر شویم دیپلماسی شهروندی یکی از برنامه های آمریکا برای رسوخ در کشورها و تحقق اهدافش با کمترین هزینه ممکن است. در این روش با جذب نخبگان و به خصوص هنرمندان، زمینه برای پیشبرد اهداف آمریکا در جوامع گوناگون و به ویژه کشورهای مستقل فراهم می شود. وزیر خارجه آمریکا چندی پیش با انتشار یادداشتی با تأکید بر پررنگ تر شدن برنامه «دیپلماسی شهروندی» اعلام کرد که آمریکا به شهروندانی نیاز دارد که از طریق برنامه های دیپلماسی شهروندی تبدیل به سفرای آمریکا شوند. اگرچه نگاه ایالات متحده به دیپلماسی شهروندی نگاهی از سر استکبارجویانه هست اما فراموش نکنیم این نوع دیپلماسی کارکردهای مفید دیگری نیز دارد.
برای بسط و گسترش نگاه توسعه طلبانه دیپلماسی شهروندی، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) برنامه های ویژه ای در دست دارد که مهمترین آن ایجاد "شبکه شهرهای خلاق" است.
دکتر محمدعلی ثابت قدم شهردار رشت در خصوص شبکه شهرهای خلاق یونسکو می گوید: این شبکه دربردارنده ۷ حوزه گوناگون در زمینه تنوع و خلاقیت است. این حوزه‌ها عبارتند از: صنایع دستی و هنرهای بومی، طراحی، فیلم، غذا، ادبیات، هنرهای رسانه‌ای و موسیقی. این شبکه که در سال ۲۰۰۴ میلادی شکل گرفت، در حال حاضر ۱۱۶ شهر را در خود جای داده است. هدف از تاسیس این شبکه، سوق دادن شهرهای عضو به افزایش همکاری‌های بین‌المللی به منظور توجه بیشتر به خلاقیت به عنوان ابزاری در راستای دستیابی به توسعه پایدار شهری و نیز رونق فرهنگی و اجتماعی آنهاست.
وی افزود: شاید اصلی‌ترین مزیت حضور در این شبکه را بتوان در افزایش آگاهی جهانی از ویژگی‌های منحصر به فرد هر یک از این شهرها دانست. این آگاهی اگر در مسیر درست هدایت شود، در نهایت می‌تواند به افزایش سرمایه‌گذاری بر ویژگی منحصر به فرد این شهرها، استفاده بهینه از سرمایه‌های انسانی، رونق گردشگری و افزایش شمار گردشگران بین‌المللی، رونق اقتصادی و فرهنگی این شهرها و در نهایت توسعه دیپلماسی شهروندی بیانجامد.
اما همانطور که دقت کردید یکی از حوزه های فعال در شبکه شهرهای خلاق "غذا" است. غذا یکی از استراتژیک‌ترین محصولات در جهان است، چراکه حیاتی‌ترین نیاز روزمره انسان‌ها به حساب می‌آید و از تولد تا مرگ با آنها همراه است و رشد، طول عمر، تندرستی، آرامش اعصاب و روان، خلق و خوی و رفتار، توانمندی و قدرت، تکثیر نسل و تولید مثل و غیره همه به نوعی وامدار تغذیه سالم‌اند. در دیپلماسی خاص نیز منهای مواردی مانند روابط بازرگانی و صادرات محصولات و مواد غذایی، عنصر غذا در ضیافت‌های دیپلماتیک در کنفرانس‌ها، سمینارها، جلسات و یا صبحانه، ناهارهای کاری و مراسم پذیرایی از فرد یا شخص عالی رتبه یک کشور خارجی نقش ویژه ای را ایفا می‌کند.
اما در دیپلماسی عام یا همان دیپلماسی عمومی و شهروندی، ظاهرا غذا نقش پررنگ تری داشته است، چراکه با اجرایی شدن توافق هسته‌ای بسیاری از شرکت‌های غربی به‌ویژه برندهای مختلف صنایع غذایی بین‌المللی مثل مک دونالد و کی اف سی و غیره تمایل خود را به صورت رسمی و غیررسمی برای حضور در بازار ایران اعلام کردند که اتفاقی طبیعی است؛ اما همواره بحث حضور برندهای امریکایی در ایران با حاشیه های فراوان همراه بوده است.
از این که بگذریم چند ماه پیش شاهد پیوستن چندین شهر جدید به شبکه شهرهای خلاق یونسکو بودیم که خوشبختانه در این میان نام دو شهر ایران یعنی «رشت» و «اصفهان» نیز به چشم می‌خورد که به ترتیب به عنوان شهرهای خلاق «غذا» و «صنایع دستی و هنرهای بومی» انتخاب شدند.
فاطمه قدیمی مدیر روابط عمومی و امور بین الملل شهرداری رشت در خصوص علت انتخاب رشت به عنوان شهر خلاق خوراک گفت: رشت به خاطر داشتن تنوع زیاد گیاهی، بهره‌مندی از محصولات دریایی و نیز سابقه تاریخی کهن، از تنوع غذایی کم‌نظیری برخوردار است. بر اساس برخی آمارهای اعلام شده، ۱۷۰ نوع غذای محلی در رشت تهیه می‌شود. در رشت و البته بسیاری دیگر از نقاط گیلان، انواع خوراک‌ها با استفاده از انواع گیاهان تهیه می‌شود. افزون بر این، بر خلاف بسیاری از شهرهای ایران که منابع گوشتی در آن تنها به گوشت گاو، گوسفند و یکی دو حیوان اهلی دیگر محدود است، رشت از تنوع زیادی در این زمینه نیز برخوردار بوده و غذاهای گوناگونی با استفاده از گوشت انواع حیوانات محلی، پرندگان وحشی و نیز ماهی در این شهر تهیه می‌شود. در بسیاری از مناطق ایران به خاطر کمیاب بودن منابع غذایی در فصل زمستان، تنوع غذایی در این فصل کاهش چشمگیری می‌یابد. این در حالی است که در گیلان، حدود ۶۰ غذای محلی ویژه زمستان وجود دارد.همچنین وجود تعداد زیادی رستوران و غذاخوری در این شهر، حکایت از اهمیت مردم این دیار به تنوع غذایی و مقوله خوراک دارد.
وی که در زمان طرح این موضوع در یونسکو با عنوان رییس ستاد توسعه پایدار شهرداری رشت فعالیت می‌کرد درباره روند ثبت نام رشت به عنوان شهر خلاق خوراک گفت: ارتباط با سازمان‌های بین المللی مرتبط از نیمه مرداد سال 93 شروع شد و پس از آن انعقاد تفاهم نامه با کمیسیون ملی یونسکو در ایران به میزبانی شهرداری رشت انجام شد. براساس پیشنهاد و بررسی‌های انجام شده توسط کمیسیون ملی یونسکو در ایران و همچنین شهرداری رشت و فعالان حوزه گردشگری به این نتیجه رسیدیم که شهر رشت دارای ویژگی لازم در خصوص پیوستن به شبکه شهرهای خلاق جهان در فیلد خوراک است.
مدیر فنی تدوین پروپزال حضور رشت در شبکه شهرهای خلاق یونسکو، با بیان اینکه تحقیقات و مطالعات توسط کارگروه تدوین پروپزال ثبت شهر رشت، حدود ۹ ماه به طول انجامید، ادامه داد: طی جلسه‌ای که با خانم «استر کوئیش لاروش» داشتیم، توجه ایشان را به موقعیت جغرافیایی و پتانسیل‌های شهر رشت در فیلد مربوطه جلب کردیم که در این زمینه اعضای کمیسیون ملی از جمله خانم دکتر مهنام، رییس اداره علوم اجتماعی و انسانی یونسکو و همچنین دبیرکل اسبق یونسکو جناب آقای سعیدآبادی و دبیرکل فعلی جناب آقای نصیری همکاری زیادی داشتند.
وی خاطر نشان کرد: خوشبختانه شهر رشت توانست با ارسال پیش نویس اولیه پروپزال در اسفند ماه سال 93، نظر اولیه هیات منطقه‌ای را جذب کند و با ارسال نهایی پروپزال در تیر ماه سال 94 با حضور دکتر ثابت قدم و حمایت شورای اسلامی شهر رشت در این حوزه گام اساسی برداشت.
مدیر روابط عمومی و امور بین الملل شهرداری رشت تاکید کرد: آورده شدن نام شهر رشت در شبکه شهرهای خلاق در سایت‌های یونسکو، اولین گام برای برند سازی بین المللی رشت است و باید از این به بعد با تولید محتوا و ارائه درست، و بیان پتانسیل‌های رشت در حوزه‌های مختلف به ویژه در زمینه خوراک به عبر از این مسیر کمک کرد.
گفتنی است در فهرست اعلام شده از سوی یونسکو، نام ۱۰ شهر به عنوان شهرهای خلاق غذا به چشم می‌خورد. علاوه بر رشت، شهرهای «بلم» (برزیل)، «برگن» (نروژ)، «برگوس» (اسپانیا)، «دنیا: (اسپانیا)، «انسنادا» (مکزیک)، «گازی آنتپ» (ترکیه)، «پارما» (ایتالیا)، «پوکت» (تایلند) و نیز «تاکسان» (ایالات متحده) در این فهرست جدید حضور دارند. هر یک از این شهرها به خاطر تنوع غذایی که بیشتر به خاطر سابقه کهن فرهنگی آنها شکل گرفته، در این فهرست جای گرفته‌اند. البته پیش از این نیز ۸ شهر دیگر در این فهرست جای داشتند. گفتنی است شهر «پوپایان» در کلمبیا، نخستین شهر جهان بود که در فهرست شهرهای خلاق دنیا جای گرفت.
