عید فطر یکی از مهمترین جشن‌ها و اعیاد مسلمانان است که درهمه کشورهای اسلامی جهان، به نشانه پایان یک ماه خویشتن داری و روزه گرفتن بصورت باشکوهی جشن گرفته میشود، اگر چه بسیاری از آداب و سنن این عید بزرگ در بین مسلمانان جهان مشترک است با این وجود برگزاری مراسم این عید فطر در هر کشور، گوشه ای از سنت ها و فرهنگ آن کشور را به نمایش می گذارد که آشنایی با آنها خالی از لطف نیست.

در مالزی عید فطر یکی از بزرگترین رویدادهای مذهبی کشور و جشنی بزرگ و سراسری است که "هری رایا" (Hari Raya) نامیده میشود به معنای روز جشن است و برای اشاره به عیدهای اسلامی چون عید فطر و عید قربان به کار می‌رود.

عید فطر در مالزی، تنها یک عید مذهبی و دینی نیست؛ بلکه عیدی ملی است که تمام چینی‌ها و هندی های مقیم مالزی و پیروان دیگر ادیان نیز در این جشن شرکت می کنند. در مالزی برای عید فطر معمولا دو روز تعطیلی رسمی اعلام میشود در حالیکه پیشتر این تعطیلی دو هفته بود که با مخالفت هایی روبه رو شد از همین رو تعطیلات رسمی به دو روز کاهش یافت ولی کارمندان اجازه دارند سه روز را هم مرخصی بگیرند تا با احتساب دو روز تعطیلی پایان هفته یک هفته را به شادی بپردازند البته برگزاری جشن ها و مراسم دید و بازدید آنها، گاه تا پایان ماه شوال ادامه می یابد.

مردم مالزی با آذین بندی زیبای محله ها و خیابان ها به پیشواز عید فطر میروند. مراکز خرید مالزی نیز با تزیینات و دکوراسیون ویژه و پخش سرود های مالایی حال و هوای عید به خود میگیرند. این تزیینات معمولا به شکل کلبه های چوبی و کوچک روستایی، بادبادک های سنتی مالایی و چراغانی هایی به رنگ سبز و زرد است که گوشه ای از میراث فرهنگی و آداب و رسوم مالایی را به نمایش می گذارد. درروستاهای کوچک، مسلمانان سه روز مانده به عید مقابل خانه های خود را با فانوس و مشعل هایی زیبا به نام پلیته چراغانی میکنند وبه این طریق به استقبال عید فطر میروند و آماده پذیرایی از اقوام و میهمانان می گردند.

یکی از رسومی که شب قبل از عید فطر اجرا میشود مراسم تکبیران است که طی آن موذن ها در مساجد کوچک و بزرگ تکبیر سر می دهند و مردم نیز در کوی و محله ها با آنها هم صدا میشوند. در صبح روزعید مسلمانان پس از استحمام و پوشیدن بهترین لباس های خود به مساجد می روند تا مراسم با شکوه نمازعید فطر را به جماعت برگزار کنند. پس از نماز، مردم به زیارت اهل قبور می روند و برای آرامش روح رفتگان خود سوره یاسین می خوانند و طلب آمرزش می‌کنند.

یکی دیگر از سنت های عید فطر در مالزی بازگشت به خانه نام دارد که در آن افراد به شهرو روستای زادگاه خود باز می گردند تا عید را در کنار والدین و اقوام نزدیک خود جشن بگیرند. در طی این مراسم افراد خانواده با یکدیگردست می دهند و کوچکترها به نشانه احترام به بزرگترها تعظیم میکنند و دست آنها را می بوسند تا به این طریق از آنها طلب بخشش کنند و حلالیت بطلبند.

لباس های سنتی مالایی در جشن عید فطر

مسلمانان مالزی بر طبق رسوم در روز عید فطر لباس های محلی خود را بر تن میکنند. لباس سنتی مردان که باجو ملایو نامیده میشود شامل پیراهن و شلواری گشاد با رنگ های شاد و روشن است که یک سارونگ بروی آن بسته میشود. سارونگ نوعی دامن لنگی کوتاه است که به دور کمر بسته میشود و معمولا از پارچه های نخی یا نایلونی طرح دار مانند باتیک و سانکت تهیه میشود. باجو ملایو معمولا با یک کلاه سنتی سیاهرنگ به نام songkok پوشیده میشود.

لباس محلی مخصوص خانم ها باجو کورونگ و باجو کبایا نام دارد که معمولا درمیهمانی‌ها و مجالس رسمی پوشیده میشود. این لباس های اسلامی برای مالایی‌ها نشان دهنده برازندگی و سنت است. باجو کورونگ شامل یک بلوز گشاد تا زانو است که معمولاً بر روی یک دامن بلند پوشیده می‌شود. باجو کبایا که شیک تر و ظریفتر از باجو کورونگ است شامل پیراهنی اندامی با تزیینات توری و گلدوزی شده است که ظاهری بسیار باوقار و جذاب به پوشنده آن میدهد. این لباس های محلی معمولا با شال های زیبای بلند و بدلیجات مختلف ست میشوند.

سنت دید و بازدید

یکی از سنت های دیرینه مالایی در روزهای جشن و تعطیلات عید فطر, مراسم اپن هاوس (Open House) نام دارد به این معنی که افراد روز خاصی را تعیین میکنند تا در آن روز از همه اقوام، دوستان، آشنایان و همسایگان خود پذیرایی کنند و به اصطلاح درب منزل خود را به روی همه می گشایند. در روز اپن هاوس معمولا خیمه های سفیدی در جلوی منازل برپا می شود و میزهای غذا و شیرینی های مخصوص عید و نوشیدنی های خنک برای میهمانان چیده میشود. میزبان پس از خوش آمد گویی و تبریک عید به میهمانان, آنها را به سوی میزهای پر ازغذا هدایت می کند تا با انواع خوراکی های لذیذ محلی از خود پذیرایی کنند. این مراسم از صبح شروع میشود و تا معمولا تا عصر ادامه می یابد و میهمانان بدون هیچ محدودیت زمانی میتوانند درآن شرکت کنند.

در مالزی اپن هاوس تنها مختص مسلمانان نیست بلکه پیروان ادیان دیگر نیز میتوانند در این مراسم شرکت کرده و به دیدار دوستان مسلمان خود بروند و در جشن و شادمانی آنها شریک شوند. این رسم زیبا فرصتی است تا افراد با عقاید و ادیان مختلف بتوانند با آداب و رسوم یکدیگر آشنا شوند و پیوند و همبستگی بین نژاد های مختلف ساکن در مالزی مستحکم تر شود.

در روز اپن هاوس معمولا بزرگترها به کودکان وجوانان مجرد عیدی می دهند. این عیدی که به اصطلاح duit raya نامیده میشود شامل مبلغی پول است که در پاکت های سبز یا قرمز رنگ قرار گرفته و در هنگام خروج از میهمانی به آنها داده میشود.

نخست وزیر مالزی نیز هر سال در روز اول عید فطر یک میهمانی اپن هاوس بزرگ برگزار میکند که همه مردم می‌توانند برای عرض تبریک و دیدار او در این جشن شرکت کنند. این مراسم معمولا در شهر پوتراجایا برگزار می‌شود.

در ایالت های دیگر مالزی نیز پادشاه , وزرا و سران دولت از این آیین سنتی مالایی پیروی میکنند و مراسم بارعام باشکوهی را در خانه های خود برای پذیرایی از عموم مردم برگزار میکنند.

غذا و شیرینی جات ویژه عید فطر

زنان مالایی از شب پیش از عید فطر پخت و پز را آغاز میکنند تا انواع غذاهای محلی و مخصوص روز عید را برای خانواده های خود تهیه نمایند. یکی از این غذاهای ویژه، رندانگ نام دارد که از گوشت گاو و مرغ پخته شده در شیرنارگیل درست می‌شود.

آماده کردن این غذا به زمان زیادی نیاز دارد در نتیجه مراحل پخت آن از شب قبل آغاز میشود.

گوشت لذیذ رندانگ معمولا با برنج کتوپات (برنج پیچیده شده در برگ های حصیری نخل) یا برنج لومانگ (برنج گلوتنه پخته شده در چوب های بامبو) صرف میشود. ساته گوشت یا مرغ با سس خوشمزه بادام زمینی نیز از دیگر غذاهای محلی و پرطرفدارمالایی است که معمولابرای مجالس رسمی و مراسم بزرگ تهیه میشود. ساته نیز میتواند به تنهایی یا همراه با کیک برنج پیچیده در برگ موز سرو شود.

نزدیک عید فطر که می شود بازار خرید و فروش کیک وشیرینی جات گوناگون رونق میگیرد. شیرینی های محلی خوشمزه و رنگارنگ مالایی که به Kuih Muih معروف هستند، تنوع بسیار زیادی دارند. این شیرینی جات معمولا به صورت خانگی تهیه میشوند و یا میتوان آنها از بازارهای مخصوص رایا خریداری نمود.

معروفترین شیرینی های رایا در مالزی شامل تارت آناناس، کیک های اسفنجی کوچک، شیرینی بادام زمینی و شیرینی خشک شبیه به نان پنجره ای می باشند که معمولا در شیشه های بزرگ و در دار نگهداری میشوند، کوی لاپیس نیز به کیک های برنجی برش خورده ای گفته میشود که در تهیه آن از شیر نارگیل معطر استفاده میشود. این کیکها دارای لایه های سبز، قرمز و سفید رنگ هستند که معمولا در دیس های بزرگ چیده شده و در کنار غذای اصلی سرو میشود.

در ایام عید فطر بسیاری از مردم به خیرات و پخش غذا در بین فقرا و مستمندان می پردازند تا از این طریق همه بتوانند در این جشن و شادی بزرگ سهیم گردند.