امروزه فناوری باید در خدمت سلامت و بهبود زندگی مردم باشد. یکی از نیازهای بشر امروز نیاز به تامین مواد غذایی با توجه به افزایش جمعیت در آینده است. طبق برآوردها جمعیت جهان در سال 2050 به بیش از نه میلیارد نفر خواهد رسید و طبیعتا افزایش تولید غذا نیز باید با همین نرخ ادامه یابد. لذا بشر باید از فناوری های نوین برای تامین غذا و دارو استفاده کند. 

صنعت کشاورزی با پیشرفتهای تکنولوژیکی پیشرفت کرده است؛ بیوتکنولوژی نیز مجموعه ای از فناوریهایی است که برای اهداف مختلفی می تواند به کار رود؛ برای نمونه، بهبود ژنتیکی جمعیت ارقام گیاهی و حیوانی به منظور افزایش عملکرد یا کارایی آنها، تعیین ویژگیهای ژنتیکی، حفاظت از ذخایر ژنتیکی، تشخیص بیماری گیاه و حیوان، تولید واکسنها و بهبود غذایی. 

یکی از این فناوریهای نوین دستکاری ژنتیکی است که برای تولید موجودات دستکاری ژنتیکی شده (تراریخت و یا به اختصار GMO یا GM) به کار می رود. موجود تراریخت به موجودی اطلاق می شود که با وارد کردن یک یا چند ژن (از موجودات دیگر) تراریخت می شود. 

در راستای پیشرفتهای سریع در بیوتکنولوژی، محصولات تراریخت متعددی توسعه یافته و برای تولید تجاری معرفی شده اند. تولید موجودات تراریخت گام مهمی در راستای تولید بهتر محصولات کشاورزی است. گیاهان تراریخت گیاهانی هستند که به منظور داشتن صفت ویژه ای مانند مقاومت به علفکش (تحت عنوان محصولات Roundup Ready) یا مقاومت به آفات (مانند ذرت Bt) و مقاومت به تنشهای غیر زیستی (مانند مقاومت به شوری و خشکی) به وسیله افزودن ژن تغییر یافته اند. 

روشهای اصلاح گیاهان از سال 1900 به کار گرفته شدند مانند ادغام سلولی (از سال 1909)، جهش زایی با اشعه ایکس (از 1927) و وارد کردن ژن (از دهه 1960). روش آخر که برای تسهیل اصلاح گیاهان معرفی شد، مهندسی ژنتیک است که طی آن مواد ژنتیکی از یک موجود به یک موجود دیگر وارد می شود تا صفت جدیدی را ایجاد کند و بر پایه آن اولین گیاه تراریخت در سال 1983 تولید شده و از آن زمان گیاهان متعددی مورد آزمایش قرار گرفته اند و از سال 1996 گیاهان تراریخت به صورت تجاری کشت شده اند. 

نسل اول گیاهان تراریخت بر صفات زراعی متمرکز بود تا خسارت محصول به واسطه آفات را کاهش دهد و در نتیجه مصرف آفتکشها کاهش یابد ولی در نسل دوم بیشتر به مقاومت به تنشهای غیر زیستی مانند شوری و خشکی پرداخته شده است. علی رغم وجود مزایای فراوان محصولات تراریخت، نگرانیهایی در مورد احتمال وجود اثرات احتمالی بر سلامت انسان و محیط زیست وجود داشته است و نیز تولیدات تراریخت و مصرف آنها در بسیاری از کشورها مشمول قوانین سختگیرانه ای است. امروزه، کاربرد وسیع فناوریهای کشاورزی شامل علفکشها، آفتکشها، کودهای شیمیایی و شخم منجر به صدمات شدیدی به محیط زیست در بسیاری از بخشهای زمین شده است. برای کاهش این گونه صدمات می توان از فناوری تراریخت استفاده نمود. مدیریت تلفیقی محصول (ICM) با تاکید بر کشاورزی پایدار و نگرانیهای محیط زیستی شکل می گیرد و کاربرد گیاهان تراریخت می تواند بخشی از این برنامه باشد. 

برای این منظور، نخست بهتر است با برتریها و ضعفهای تراریخته آشنایی داشته باشیم؛ برتریهای کاربرد گیاهان تراریخت عبارتند از: کمک به حیات وحش، افزایش عملکرد کیفی و کمی محصول، کاربرد کمتر آفتکشها، افزایش سود کشاورز، مقاومت به تنشهای گرمایی، سرمایی و محیطی، کاهش آلودگی محیطی. همچنین گیاهان تراریخت برای تولید پروتئینهای صنعتی و دارویی هم کاربرد دارند. از طرف دیگر ضعفهای تراریخته بیشتر به صورت نگرانی بیان می شود چون تاکنون گزارش مستندی مبنی بر آثار سوء این گیاهان و فرآورده های آنها بر سلامت موجودات و محیط زیست در دسترس نیست. 

منابع متعدد علمی از جمله سه آکادمی ملی علوم، مهندسی و پزشکی نتایج تحقیق روی گیاهان تراریخته را در بخشهای مختلف از جمله محیط زیست، سلامت انسان و سایر موجودات را طی یک کتاب منتشر کرده اند. در این کتاب به تحقیقاتی اشاره شده که با مشارکت بیش از 50 دانشمند از سراسر دنیا روی محصولات تراریخت در مکانهای مختلف و با استفاده از 900 پژوهش انجام شده است و بر اساس آن هیچ گونه خطری برای سلامتی انسان یا حیوان توسط محصولات تراریخته مشاهده نشده است. همچنین تنوع گیاهی در آمریکا طی سی سال گذشته مورد بررسی قرار گرفته و تفاوت معنی داری در کاهش تنوع گیاهی از سال 1996، یعنی پس از شروع کاشت گیاهان تراریخت وجود نداشته است جمع بندی این گزارش تاکید می کند که محصولات تراریخته ایمن هستند. 

هم اکنون طبق گزارشهای فائو 90 درصد محصولات تجاری حاصل از سویا، کلزا و ذرت که بیشتر شامل روغنهای خوراکی و خوراک دام است، تراریخته اند و بیش از 50 درصد پنبه های تجاری از گیاهان تراریخته به دست می آید. آمریکا بزرگترین تولید کننده و مصرف کننده محصولات تراریخت و اروپا بزرگترین وارد کننده این محصولات هستند. در کشور ما نیز بیش از یک دهه از ورود محصولات تراریخته می گذرد ولی کشت آنها ممنوع است و در برنامه ششم توسعه، کشت و تولید و واردات آنها قرار است ممنوع شود که در صورت تصویب نهایی قطعا صنایع غذایی و صنعت دام را دچار چالش خواهد کرد.

پربیننده‌ ترین ها