اغلب مردم و حتی خود رزمی کاران فکر می کنند، آموختن هنرهای رزمی جهت مبارزه و ضربه زدن به دیگران است، البته هستند کسانیکه که تنها در مواقع ضروری با عنوان دفاع شخصی از آن استفاده می کنند، اما در واقع روح و فلسفه هنرهای رزمی نه تنها آسیب رساندن به دیگران نیست بلکه نجات و درمان یک آسیب دیده است؛ کافی است به تاریخچه این رشته در آسیای شرقی که به نوعی خواستگاه هنرهای متفاوت رزمی هست نگاهی بیاندازیم، اغلب کسانیکه به درجه استادی در آن رسیده اند غالبا یا راهب هستند و مذهبی یا پزشک هستند و درمانگر.

این اظهارات را پرفسور علیرضا عظیمی در گفتگو با خط اول بیان داشت،

این پرفسور رزمی کار که کوهی از افتخارات را بر دوش می کشد، یک پایش در ایران جهت طبابت، یک پایش در روسیه جهت تدریس و یک پایش هم در ایتالیا به جهت آموزش هنرهای رزمی است. وی بالاترین نشان نیروی ویژه را از سازمان مبارزه با تروریسم جهانی در بلغارستان و نشان ببر سبز شائولین را از چین اخذ کرده است، وی دان 9 نومیدی و ژاپنی، دان 10 سلف دفنس سیستم، دان 9 جوبوکسينگ، دان 10 جد و دان 10 کیک بوکس را داراست، دکترای فلسفه هنرهای رزمي، دکترای پاراساي کولوژي، دکترای علوم شرق، دکترای فلسفه و دکترای طب سنتي چند نمونه از تحصیلات آکادمیک این پرفسور جوان هست که از دانشگاه های معتبر ایران، روسیه و ایتالیا کسب کرده است. در حال حاضر در دانشگاه FRK  وارونژ روسیه طب سنتی تدریس میکند و ریاست دپارتمان طب سنتی آن دانشگاه را برعهده دارد. ریاست انجمن جهانی فیزیک ذهنی را در سازمان ملل بر عهده دارد، و با ابداع هنرهای رزمی جد و ثبت آن در سازمان ورزش ایتالیا به توسعه این هنر زیبای رزمی نیز همت می گمارد. و از همه مهمتر این دانشمند برجسته 47 ساله، گیلانی می باشد.

اما هنرهای رزمی جد چیست ؟

پرفسور عظیمی می گوید: «جد» یک هنر رزمی ایرانی است که علیرغم ناشناخته ماندن از اصالت و غنای بدون اغراق، بیشتر و دستکم همرده با هنرهای رزمی کلاسیکی چون کاراته، تکواندو، جودو و یا رشته های آشنایی چون آیکیدو، کونگفو، مویتای، سامبو و غیره برخوردار است.

هنر رزمی «جد» یک هنر رزمی است که اساسا و به طور واقعی، ریشه در تمدن، فرهنگ، گذشته باستانی و فنون جنگی ای که از دیرباز در قلمرو ایران فرهنگی و سرزمین تاریخی ایران رواج داشته، دارد و هیچ رگه ای از جعل ورزشهای رزمی دیگر کشورها که به ایران وارد شده اند، اما با زدن نام سبک ایرانی بر آن نمی یابید. «جد» به معنای کار سخت و نامی اصالتا ایرانی است.

هنر رزمی «جد» یا «جد کان دومان» در سال 1345 خورشیدی، توسط جمعی از افسران ارتشی و پزشکان ایرانی، پس از مطالعات جامع و فراوان و بر پایه ی دیدگاه علمی، مبتنی بر دانش های فنون رزم شخصی نظامی، علوم آناتومی و فیزیولوژی پزشکی و بیومکانیک حرکتی انسان؛ با الهام گرفتن از فنون کشتی های بومی ایرانی، فنون چوب بازی رایج نزد عشایر و خاندان های اصیل ایران، ضرب آهنگ رقص پاهای رقصهای رایج ایران یا رقصهایی که ریشه در تمدن ایرانی دارند، نوع چوبگیری و شمشیرگیری و شمشیرزنی نزد نظامیان و عشایر، نوع شکل و حالت تصویر شده در اشکال، ظروف، ابزارها، لوحها و تندیسهای باقیمانده از دوران باستان و کهن؛ که کشتی، گلاویزی، شمشیرزنی، صحنه های رزم و ساختار سلاحهای ایرانیان و نحوه ی به دستگیری آنرا به تصویر کشیده اند؛ به وجود آمد. در شکل گیری این هنر، بهره گیری از تجربیات ارزشمند و خاطرات برخی افراد که به صورت سینه به سینه، فنون جنگی و رزمی ویژه ی ایرانی باقیمانده ی دورانهای قدیم را به یاد داشتند و از پدران و نیاکان خود آنرا فرا گرفته بودند و هنوز در گمنامی، اسرار این فنون را حفظ میکردند نیز نقش به سزا داشته است.

پس از شکل گیری این هنر، در آغاز و اصل، قرار بوده که این شیوهی رزمی به سبک اصلی و استاندارد رزم شخصی و گروهی نیروهای نظامی ارتش ایران، در زمان حکومت پیشین ایران، تبدیل گردد که با وقوع انقلاب سال 57، این مهم به سرانجام نرسید.

این هنر برای دفاع کامل و حرفه ای و از کار انداختن مطلق و تخریب قطعی دشمن و نفر مهاجم طراحی شده است و درآن ساختار و شکل بدنی اقوام و نژادهای ایرانی و میانگین ابعاد و قابلیتهای بدنی اقوام درون فلات ایران، ملاک طراحی بوده است که به هیچ وجه برخلاف بسیاری سبکهای هنرهای رزمی آسیای جنوب شرقی و گونه های پدید آمده از این ورزشها، جنبه ی نمایشی و آکروباتیک یا بازدارنده و پدآفندی ندارد. بنابر این، در این هنر، برگزاری مسابقه رایج نیست، زیرا در صورت اجرای حرفه ای و صحیح فنون این هنر؛ یکی از دو طرف دچار آسیب جدی غیرقابل جبران یا مرگ خواهند گردید.

در این هنر رزمی، بر خلاف برخی انواع ورزشهای رزمی آسیای جنوب شرقی نیاز به داشتن پوششی خاص، وسیله ی تمرینی محدود یا داشتن ابزاری بخصوص نیست و فنون آن نیز مختص دارا بودن قابلیتهای ویژه یا اجرا در شرایط مشخص و معین نمیباشد.

هنر رزمی «جد» دارای دید متفاوت در اجرای فنون، نسبت به دیگر سبکهای رزمی شناخته شده است و برای هر کسی، با هر سن و با هر جنس، در هر سطح و وضعیت بدنی و معلولیت ذهنی و بدنی و پوشش و لباس دیروزی و امروزی و بودن در هر محیط کاملا بسته یا باز یا مکانهای روی زمین، معلق در هوا و غوطه ور در آب یا شرایط آب هوایی گوناگونی مانند کویر، جنگل، کوهستان و یا باران و برف و کوران؛ قابلیت فراگیری و اجرا دارد. و نحوه ی اجرای فن در این هنر رزمی بسته به فراخور شرایط، موقعیت، وضعیت و تواناییهای بدنی و ذهنی هر فرد تغییر میکند؛ به طوری که اجرای یک فن واحد نزد دو نفر میتواند، در اجرا کاملا متفاوت جلوه کند و افراد جدید بسته به تواناییهای یگانه ی خود میتوانند، کیفیت جدیدی را در این هنر رزمی نشان دهند و به تعالی برسانند که تا کنون در آن دیده نشده بوده و اگرچه این خاصیت نوآورانه در هر سبک رزمی میتواند، به وجود آید؛ اما در هنر رزمی «جد»، یک خصوصیت ثابت، رایج و از ویژگیهای معمول آن است و نیاز به ظهور نوابغ هنر رزمی در این ورزش ندارد.

پایه گذار هنر رزمی جد کان دومان

پرفسور از پدرش سید حبیب الله به عنوان بنیانگذار و نخستین رییس سبک «هنر رزمی جد کان دومان»، نام می برد و می گوید: زنده یاد سرتیپ پزشک، «سید حبیب الله عظیمی» متولد سال 1301 در روستای سالک معلم (کوهپایه ی کوه خیره سنگ) از توابع دهستان احمدسرگوراب در استان گیلان است. پدربزرگم سید محمود نیز از خوانین فومنات بوده و نقل است که در هنر چوب بازی (به کارگیری چوبدستی به عنوان سلاح) و تیراندازی و اسب سواری مهارت به سزاء داشته است. از جمله افتخارات زنده یاد سید حبیب الله، جدای از بنیانگذاری هنر رزمی جد، میتوان از قهرمانی در رشته های شمشیربازی، بوکس، شنا، دکترای پزشکی در رشته داخلی و اطفال، دکترای حقوق، ریاست بهداری ارتش در چندین استان و از جمله گیلان و ریاست دادستانی ارتش استان گیلان نام برد.

رییس سبک و رییس بنیاد هنرهای رزمی جد

البته پس از پا گرفتن این هنر رزمی، مراحل تکمیل آن توسط فرزند سید حبیب الله یعنی استاد «سیدعلیرضا عظیمی» ساماندهی شده و به غنای تکنیکی و جایگاه راستین مورد نیاز رسید و هم اکنون رییس سبک و رییس بنیاد «هنرهای رزمی جد» می باشد.

«سیدعلیرضا عظیمی»، از سنین کودکی به تمرین و ممارست ورزشهای رزمی اشتغال داشتند و به دلیل علاقه ی وافر به این نوع ورزش، به طور همزمان در رشته های گوناگون هنرهای رزمی به تمرینات جدی پرداختند؛ آنگونه که تا پایان سن بیست سالگی موفق به اخذ کمربند مشکی به بالا در رشته های تکواندو یانگ، کاراته سبک کانذنریو، کیوکوشین، ووشو، فولکونتاکت، کیک بوکسینگ و جودو و غیره شدند و همچنین در بیش از ده سبک واجد دان چهار تا شش گشتند  و در رشته های جوجيتسوي ژاپنی دان 9 ، جو بوکسينگ دان 9 سلف دفنس سیستم دان 10 و کیک بوکس دان 10 را کسب نموده و نشانهای بسیار از جمله ببر سبز شائولین و عنوان های معتبری از جمله سوکه، هانشي  و مهربد  را دریافت نمودند و امروزه، قهرمانان بسیاری در داخل و خارج از کشور از تجارب ایشان بهره میبرند. ایشان در حال حاضر، جدای از نزدیک به 30 سال سابقه ی مربیگری در هنرهای رزمی و کسب بیش از 50 مقام قهرمانی مسابقات کشوری در رشته های گوناگون رزمی، سابقه ی مربیگری در رشته های ورزشی کشتی، بوکس، فیتنس و غیره را نیز برای سالها دارا بوده و مسؤول کمیته ی دفاع شخصی(ISKA) ایران و همچنین تنها شخص واجد «شالبند طلایی» هنر رزمی جد که بالاترین درجه در هنر رزمی جد است، نیز میباشند. همچنین ایشان مربی درجه یک نیروی ویژه در سازمان مبارزه با تروریسم جهانی در اتحادیه اروپا  با درجه سرلشکری از نیروی ویژه کشور بلغارستان هستند. استاد «عظیمی» یکی از پرکارترین مربیان در امر ورزشهای رزمی هستند و سالیان سال به پرورش هنرجو و بذل دانش رزمی خویش به فرزندان میهن عزیزمان ایران، اختصاص داده اند. آنگونه که امروزه، بسیاری از شاگردان ایشان، مقام مشاوره یا مسؤولیت آموزش نیروهای نظامی و انتظامی کشورها و ایالتهای گوناگونی را از کشورهای اروپایی تا آمریکای شمالی، برعهده دارند. نامبرده همچنین، رییس سازمان مردم نهاد انجمن دیابت استان تهران و مشاورعالی در زمینه ی تغذیه و ورزش و امور بین الملل سازمان مردم نهاد انجمن مهرگان دیابت استان قم نیز هستند. خدمات «سیدعلیرضا عظیمی» در زمان تصدی ریاست انجمن دیابت استان تهران و پیریزی یک ساختار به خود متکی و تأمین احتیاجات و ملزومات بیماران دیابتی برای مدیران وقت وزارتخانه های بهداشت و کشور و خیران فعال در اینزمینه پوشیده نیست و بیماران دیابتی زحمات ایشان را از یاد نخواهند برد.

نگرش و ساختار آموزشی در هنر رزمی جد

استاد عظیمی در ادامه می گوید: همانگونه که در مقدمه ی این نوشتار آمد، هرچند فنون هنر رزمی جد ریشه در هنرهای غنی جنگ و فنون باستانی سلحشوران فلات ایران دارد، اما باز آرایی و طراحی نوین آن توسط دو گروه پزشکان و نظامیان زبده و منطبق بر دانش نوین و هماهنگ با قوانین ریاضی و فیزیک حرکت و اصول آناتومی انجام گرفت. به همین دلیل در اجرای فنون این رشته با اعمال کمترین تلاش بیشترین کارایی را میتوان داشت بدون اینکه آسیب های رایج برخی رشته های رزمی پیش آید.

ساختار اجرای فنون این هنر رزمی و روشهای آموزش آن طوری است که افراد به لحاظ کمی و کیفی با سرعت بالا و کارایی بسیار آنرا می آموزند و فنون نیز به گونهای طراحی شده که بسیار زود ملکه ذهن گشته و جزو رفتار ذاتی و غریزی افراد میگردد. به عبارتی میتوان گفت فراموشی تکنیکی در این رشته وجود ندارد.

دلیل جذابیت آفرین بسیاری از خصوصیات شگفت انگیز این هنر رزمی از این روست که به عنوان یک خصوصیت منحصر به فرد، متفاوت با تمامی هنرهای رزمی دیگر جهت انتقال اطلاعات و آموزش، از تکنیک روانی تصور و تداعی با به کارگیری از رنگها استفاده میشود.

هنرجوی با درک رنگهای نمادین در هر دسته از تکنیکها میتواند به نوعی از تصور برسد تا نحوه ی اجرا و زمان به کارگیری هر یک از فنون را بر پایه ی رنگ یا تجزیه ی رنگهای منسوب به آن، در یک ترکیب و کلیت واحد اما فراگیر درک کند و فلسفه ی به کار گیری شال جد(کمربند جد) رنگی در این هنر رزمی متفاوت با دیگر سبکها، جدا از ایجاد تمایز سطح هنرجویان به معنایی عمیق تر اشاره دارد.

جهت اطلاع باید گفت، این هنر رزمی نظر به کاربردی که برای رنگها در روش آموزش و بنیان نگرش رزمی خود قائل است، بسیار پیش از هر هنر رزمی دیگر در جهان، اقدام به به کارگیری رنگها در تمایز سطوح هنرجویان خود نمود و سالها پس از این هنر رزمی، دیگر هنرهای رزمی نیز تصمیم به بکارگیری رنگ در تفکیک کمربندها گرفتند.

در این رشته، هفت رنگ اصلی وجود دارد که با کنار هم قرارگرفتن، نشانگان(کد) تکنیکی هر حرکت یا فن را آشکار میسازد.

رنگ سفید: بر مفهوم مبنای تلاش دلالت دارد.

رنگ زرد: بر هر نوع گرفتن فیزیکی و درگیری با تماس مستقیم دلالت دارد.

رنگ سبز: بر هر نوع افتادن یا غلتیدن دلالت دارد.

رنگ آبی: بر هر نوع حرکت جهت رهایی از تماس مستقیم یا مقابله با ضربه دلالت دارد.

رنگ قهوه ای: بر هر نوع نشست یا استقرار فیزیکی در اجرای حرکات دلالت دارد.

رنگ مشکی: بر هر نوع حرکت دست در اجرای تکنیک دلالت دارد.

رنگ سرخ: بر هر نوع حرکت پا در اجرای تکنیک دلالت دارد.

از دیگر نکات شاخص و منحصر به فرد هنر رزمی جد این است که همه ی نامگذاری های آن، مانند نامی که برای اندام، حرکتها، فنون، رسوم، نمادها، البسه و هر نام دیگر که در آن به کار میرود؛ ایرانی بوده و برگرفته از زبان و فرهنگ ایرانی است که مجددا چنین امری نیز در هیچ رشته رزمی دیگر یافت نمیشود.

باید دانست که هر مرحله ی آموزشی هنر رزمی جد، واجد یک مرحله ی معادل به نام کامن(هم خانواده با واژه ی کمین و به معنی آموزه ی پنهان یا نهان) بوده که در برگیرنده ی رموز حرکتی آن سطح آموزشی بوده و این واژه اگرچه شباهت به واژهی انگلیسی و لاتین دارد، اما یک واژه ی کهن ایرانی است.

مقام دانش و یادگیری در هنر جد

استاد از دیگر خصوصیات هنر رزمی جد، به اهمیت دانایی و با سواد بودن هنرجویان در این مکتب رزمی اشاره کرد و گفت: آموزش هنر رزمی جد برپایه ی نگرشی فلسفی و خردورزانه است و تا هنرجویان به کنه این جهانبینی و هستی شناسی پی نبرند؛ قادر به یادگیری صحیح فنون و تکنیکهای هنر جد نخواهند بود.

از این منظر هنر رزمی جد مانند بسیاری از دیگر هنرهای رزمی، بر بنیانهای اخلاقی و فکری خاص بنا شده که نقش مهم در درک و آموزش آن ایفاء میکند. جهانبینی هنر رزمی جد ریشه در تفکرات ایرانیان کهن و حکمت نور دارد که از دیرباز و حتی در نوشته های فلسفی یونانیان نیز بدان اشاره شده و اینکه شاید افلاطون نیز بنیان نگرش فلسفی خود را از آن گرفته باشد. این همان فلسفه ای است که با نام حکمت خسروانی در دوران پس از آمدن اسلام رگه های آنرا باز می یابیم و اندیشه ی دگراندیشانی از طیف های گوناگون و حتی گاهی متضاد چون حلاج، عین القضات همدانی، رازی، شهاب الدین سهروردی و غیره هر یک به نحوی از آن متأثر است تا جاییکه حتی ملاصدرا نیز در نگرش فلسفی خود، هرچند به سختی اما اندکی از آن، بهره میگیرد. بر همین پایه همانگونه که گفته شد از جمله مفاد آموزشی هنرجویان این هنر رزمی یادگیری و درک و دریافت نصیحتهای پندآموزی است که بسیاری از آنان قدمت بسیار داشته و به نام کامن(آموزهی یا نهان) شناخته میشوند.

از سوی دیگر در جای جای مراحل آموزش این هنر، زمانی فرا میرسد که ره جو بر پایه ی دریافت و نگرش خود میباید به قرائت و اجتهاد شخصی در اجرای فرامین آموزگار و استاد بپردازد و از این منظر نیاز به دانش، سواد و آگاهی فراگیر و درخور دارد. بنابراین در هنر رزمی جد افراد علاقمند اگر تحصیل خود را در مراحل ابتدایی، نیمه کاره رها کرده باشند؛ نیاز مییابند که به سوادآموزی و طی درجات تحصیلی روی بیآورند و خواندن و مطالعه در هنر جد از ارزش فراوان برخوردار است تا هنرجویان بتوانند دانش و خرد مطلوب و لازم برای گذراندن مراحل این مکتب رزمی را کسب نمایند.

همچنین، در این هنر رزمی تمامی حرکات و تکنیکهای ممکن که بر اساس قوانین علمی و حرکتی برای انسان قابلیت اجرا داشته باشد، از منظر رزمی بررسی میگردد.

مسأله ی دیگر، دیدگاه محوری عدم باور به استفاده از روش تقلید در هنر رزمی جد است. یعنی هنرجو نباید درظاهر و حرکت به تقلید موبه موی حرکت استاد در اجرای تکنیک بپردازد، بلکه میباید فلسفه و کارکرد حرکت را دریافته و خود به اجرای آن حرکت هماهنگ با خصوصیات ساختاری بدنی، روانی یا مبتکرانه ی خود بپردازد. یعنی هنرجوی این مکتب رزمی در مسیر یک روش متشکل از مجموعه قواعد ثابت یا صرفا تقلیدی حرکت نمیکند، بلکه با مطالعه و تأمل و دریافت درونی و شخصی، روش خود را در ارائه ی تکنیک و سبک مییابد. این امر میسر نمیگردد، مگر اینکه هنرجو دارای نگرش و وسعت دید باشد و به همین دلیل، متفاوت و متضاد با دیگر هنرهای رزمی؛ پیشرفت هنرجو در هنر رزمی جد ابدا با تقلید و تکرار فرم میسر نمیگردد و بر همین منوال برای پیشرفت بهتر و موفقیت آمیز تر هنرجوی جد میباید بخواند و بنویسد و مطالعه داشته باشد.

و اینچنین است که به عنوان نتیجه ای ناگزیر اما شگفت آور هر هنرجو و رهرو جدید، میتواند به خرد و دانش عمومی تکنیکی در هنر رزمی جد بیافزاید و هر استاد در کار با هنرجویی جدید به دانش و نکات تکنیکی جدید دست مییابد و آموزش در هنر رزمی جد، معنی جدید دوسویگی و دو طرفه بودن تعلیم را می یابد و هر از گاهی جایگاه استاد و شاگرد، میتواند جابه جا گردد.

باید اذعان داشت که هنر رزمی جد از سالها پیش، روش آموزشی باز که امروزه در کشورهای پیشرفته و به اصطلاح مدرن مانند کشورهای اسکاندیناوی و اروپا و آمریکای شمالی در مدارس رایج گردیده را به کار میبسته و یک هنر رزمی مجهز به روشهای آموزشی مدرن است که برای اقشار گوناگون طراحی شده و به معنای واقعی، هر کس به اندازه ی ظرفیت خود بدون اینکه دچار سرخوردگی گردد، میتواند از آن بهره مند شود.

اما چرا این هنر رزمی ایرانی در ایتالیا ثبت شد؟

پرفسور با اظهار گله مندی می گوید: تلاش زیادی کردم این هنر را که خاستگاهی ایرانی دارد در کشورم به ثبت برسانم اما ما عادت کرده ایم همه چیز را از بیگانگان بگیریم، حتی سبکهای رزمی خودمان را. بنابراین ناچار گشتم در ایتالیا آن را ثبت کنم و بعد از یک دوره فعالیت مستمر هم اکنون در داخل کشور زمزه هایی مبنی بر ایجاد شاخه ای از این سبک به صورت رسمی زیر نظر وزارت ورزش شده است.