در گذشته علم بدنسازی، علم تغذیه و فیزیوتراپی به شکل امروزی تعریف نشده بود. تقریبا تمامی این کارها بعهده مربیان بود. مثلا یکی از مربیان مطرح فوتبال کشورمان قبل از شروع فصل کل بازیکنان تیم را به تپه های اطراف پایتخت میبرد و با آنها بدنسازی کار می کرد، یا فلان مربی کشتی تمام کشتی گیرها را به ساحل میبرد تا با دویدن روی ماسه های ساحل آماده رقابت شوند. اما امروزه بدنسازی بعنوان یک علم جداگانه در کنار ورزش قرار گرفته و بصورت تخصصی انجام می شود، همانند علم تغذیه، آنالیز و فیزیوتراپی که پس از حرفه ای شدن و علمی شدن ورزش جزو ارکان اصلی ورزش حرفه ای محسوب می شود.

خط اول ورزشی در همین راستا قصد دارد، سلسله گزارش هایی را در راستای اشاعه این علم نوین و البته جا افتاده در ورزش بپردازد، از همین رو به سراغ نوید بنی اسدی روانشناس و عضو كميته روان شناسي هيات پزشكي ورزشي استان گيلان رفتیم و از وی پرسیدیم نقش روان شناسی در ورزش چیست؟

بنی اسدی گفت: در ابتدای امر اجازه دهید به این نکته اشاره کنم که یک ورزشکار، فارغ از هر جایگاهی، همانند بقیه یک انسان است با همان احساسات و عواطفی که دیگران دارند. این دلیل نمی شود که یک نفر چون عضو تیم ملی یا قهرمان در یک رشته ورزشی است، با دیگران متفاوت باشد. از طرفی، احتمال بیشتری وجود دارد که یک قهرمان ورزشی یا یک ورزشکار حرفه ای بعلت بار سنگین مسئولیت ها و فشارهایی که بر دوش وی قرار دارد دچار خطاها و اشتباهاتی بشود که عواقب شدیدتری نسبت به افراد عادی داشته باشد، به همین علت نیاز است که از لحاظ ذهنی و روانی آمادگی بیشتری نسبت به بقیه افراد داشته باشد.

وی افزود: شاید با شنیدن کلمه روان شناس ورزشی اولین چیزی که به ذهنتان خطور کند این باشد که وظیفه وی روحیه دادن و انگیزه بخشی به ورزشکار برای موفق شدن است. هرچند این ذهنیت نادرست نیست ولی وظیفه روان شناس بسیار فراتر از اینهاست. اجازه دهید با چند مثال موضوع را روشن تر کنم. شاید نام مهدی تقوی کشتی گیر ملی پوش اسبق مازندرانی برایتان آشنا باشد. قهرمان طلایی کشورمان در رده های سنی مختلف در مسابقات جهانی که متاسفانه پس از درگذشت مادرش از کشتی کنار رفت. کسی که میتوانست تا سالها امید اول ایران در کسب مدالهای رنگارنگ باشد. شاید حضور به موقع یک روان شناس ورزشی در کنار این شخص میتوانست به پذیرش و کنار آمدنش با این مصیبت کمک کرده و کشتی ما از حضور چنین استعدادی محروم نمی شد.

عضو كميته روان شناسي هيات پزشكي ورزشي گيلان مورد مشابه دیگری که برای دروازه بان تیم ملی فوتبال مکزیک قبل از شروع رقابتهای جام جهانی 2006 رخ داده بود، اشاره کرد و گفت: تیمی، که اتفاقا با تیم ملی ما در آن مسابقات همگروه بود. دوهفته مانده به شروع مسابقات این بازیکن پدرش را از دست داد اما حضور سه روان شناس در کنارش نه تنها وی را آماده حضور در رقابتها کرد بلکه وی در ردیف بهترین دروازه بانان آن دوره قرار گرفت. یا اینکه چه بسیار ورزشکارانی که پس از آسیب دیدگی یا عمل جراحی، علیرغم موفقیت آمیز بودن جراحی و بدنسازی و ریکاوری مناسب، عمر ورزش حرفه ای شان تمام شده و از صحنه رقابت ها یا به کل از ورزش محو می شدند. در این مورد مثالهای زیادی میتوان آورد. علیرضا دبیر، کشتی گیر طلایی المپیک سیدنی، پس از آسیب دیدگی کتف، هرگز به دوران اوج خود باز نگشت یا اینکه سعید محمدپور قهرمان المپیکی وزنه برداری در سن 23 سالگی، در حالیکه راه درازی تا بازنشستگی داشت، پس از عمل جراحی بر روی آرنج خود از دنیای رقابتها خداحافظی کرد. در مقابل، جردن باروز، کشتی گیر نامدار آمریکایی، یکماه پس از عمل جراحی و با وجود 5 پیچ درمچ پا در رقابتهای قهرمانی جهان حاضر شد و مدال طلا را به گردن آویخت.

این روانشناس با تاکید بر اینکه سبک زندگی حرفه ای برای ورزشکاران از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، گفت: یکی از وظایف روان شناس ورزشی، آموزش سبک زندگی حرفه ای به ورزشکار است.  چه بسا ورزشکاران با استعداد در سطوح بالای ورزش داشتیم که بعلت آشنا نبودن به دنیای حرفه ای و خو نگرفتن به این مدل زندگی، بسیار زود از دنیای ورزش کنار رفتند. متاسفانه امروز به کرات شاهد آن هستیم که تعداد زیادی از ورزشکاران ما به میهمانی های شبانه، کافه نشینی، مصرف قلیان و سیگار و در کل رفتارهای مغایر با اخلاق حرفه ای روی آورده اند. بسیاری از آنها تا پاسی از شب مشغول وقت گذرانی در فضای مجازی در کوران رقابتها هستند. بعنوان مثال یکی از فوتبالیستهای آینده دار که به یکی از تیمهای مطرح پایتخت پیوسته بود و در ابتدای مسیر موفقیت قرار داشت، بعلت شرکت کردن در بزم شبانه! در سن بیست سالگی از فوتبال کنار گذاشته شد. یا جان باختن دو تن از کشتی گیران طلایی و با اخلاق تیم ملی ما بر اثر سانحه تصادف شبانه در جاده، در صورتیکه اگر از حضور یک روان شناس در کنار خود بهره میبردند شاید به این سطح از تفکر حرفه ای میرسیدند که اولویت اول در چند روز مانده به شروع مسابقات، گردش و تفریح نیست و هرگز مبادرت به این کار نمی کردند. در طرف دیگر ورزشکارانی همچون رونالدو، مسی و حتی برخی از ورزشکاران خودمان همچون علی دایی و علی کریمی، بعلت سبک زندگی سالم، استراحت کافی، خواب به موقع و رعایت اصول حرفه ای، تقریبا همیشه در اوج قرار داشتند.

وی تصریح کرد: یک ورزشکار همانند بقیه افراد ممکن است دچار مشکلاتی باشد که نتواند یا نخواهد با خانواده، همسر، مربی یا دوستان خود در میان بگذارد و حتی در صورت انجام این کار نتواند مشاوره اصولی و صحیحی دریافت کند. در این مواقع بهترین انتخاب برای وی مراجعه و مشاوره با روان شناس ورزشی است.

بنی اسدی در پایان اظهار کرد: متاسفانه حلقه مفقوده ورزش در ایران که کمبود آن شدیدا احساس می شود روان شناسی و مشاوره تخصصی ورزشی است. چیزی که در تمامی کشورهای موفق در زمینه ورزش رایج است ولی در ایران آنطور که باید و شاید بهش پرداخته نشده و مهجور مانده است. اگر ارزش روان شناسی ورزشی از علم بدنسازی و فیزیوتراپی و آنالیز ورزشی بیشتر نباشد، کمتر هم نیست. در هر فرایند و اتفاق ورزشی همچون مصدومیت، محرومیت، مشکلات شخصی، خداحافظی از دنیای حرفه ای و ... حضور روان شناس ورزشی در کنار ورزشکار جهت انتخاب و تصمیم گیری درست الزامی است.