ساعت ۷:۴۵ صبح روز پنجم آذر ماه جاری قطار سمنان - مشهد در ایستگاه هفت‌خوان بین سمنان و شاهرود از پشت با قطار تبریز - مشهد برخورد کرد که این حادثه منجر به جان باختن ۴۳ نفر و مجروج شدن بیش از ۱۰۰ نفر از مسافران شد. هرچقدر این حادثه تاسف بار و اندوهناک بود اما اتفاق میمونی را در پی داشت که امیدواریم با تسری به بخش های دیگر تبدیل به یک اپیدمی در کشورمان شود.
محسن پورسید آقایی مدیرعامل راه آهن جمهوری اسلامی ایران بدنبال این سانحه در تلویزیون ظاهر شده و در یک برنامه زنده ضمن عذرخواهی از مردم و خانواده حادثه دیگان از سمت خود استعفا می دهد.
اگرچه این استعفا دردی از آلام عمیق خانواده درگذشتگان این حادثه کم نمی کند ولی یادمان نرود همیشه فرهنگ عذرخواهی سایر بلاد، بخصوص شرق اسیا را چون چوبی تر مدام بر سر مسئولین بعضا بی کفایت می کوبیدم و اکنون که این اتفاق در کشور خودمان افتاده است باید آن را به فال نیک گرفت که لااقل در دولت یازدهم مسئولین چسبیده به میز نیستند و مثل گذشته که آش را با جایش می بردند یا اینکه سوانح هوایی یکی پس از دیگری وحشت در پروازهای هوایی را به اوج خود رسانده بود و یا اینکه معاونین دست چپ و راست رییس دولت را به خاطر فساد به زندان بردند و اخر هم کسی برای عذرخواهی پیدایش نشد هیچ، دو قورت و نیمشان هم باقی بود و خود را صاحب حق می دانستند. در واقع فرهنگ عذرخواهی تبدیل به فرهنگ تکذیب شده بود. نه‌تنها به‌خاطر ادبیاتی که توسط مدیران مختلف به کار رفته بود، عذرخواهی صورت نمی‌گرفت بلکه باوجود اسناد صوتی و تصویری، همه‌چیز تکذیب می‌شد و معمولا هم خبرنگاران به بدفهمی یا غرض‌ورزی در انتشار متهم می‌شدند.
در هر حال نهادینه کردن فرهنگ عذرخواهی در جامعه به فرهنگ سازی جدی نیاز دارد. عموماً افراد به خصوص آنهایی که پست و مقام مهمی دارند فکر می کنند عذرخواهی فرهنگی غربی است و یا عذرخواهی کردن از شأن و منزلت و قدر و مقامشان میکاهد. این در حالی است که تجربه همان کشورهای غربی نشان داده، اگر در صورت بروز اشتباه صادقانه از مردم عذرخواهی شود اعتماد و تکیه مردم به مدیران و دولتمردان بیشتر خواهد شد.
چرا راه دور برویم، حضرت امام خمینی (ره) بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی نیز با وجود اینکه عارفی واصل و فقیهی کامل بودند و بر مبنای تکلیف و حجیت بین خود و خدای خویش تصمیم‌گیری و عمل می‌کرد، با این حال در برابر مردم تنها خود را خدمتگزاری ناچیز می‌دانست و از اینکه در برابر مردم عذرخواهی کند و بر اشتباهی که حتی خودش در آن تقصیری ندارد، اعتراف کرده و اعتذار جوید، ابایی نداشت. ایشان در صفحه 285 جلد 21 صحیفه خود به خاطر برخی تحلیلهای بی‌مورد پیرامون ادامه جنگ از خانواده‌های شهدا و جانبازان طلب عفو کرده و می‌فرماید: "به خاطر تحلیلهاى غلط این روزها رسماً معذرت مىخواهم و از خداوند مىخواهم مرا در کنار شهداى جنگ تحمیلى بپذیرد" حاکم اسلامی در مکتب امام چنین منش بزرگ و کریمانه‌ای دارد که نه تنها از انتقادات رو بر نمی‌گرداند بلکه اگر جایی حتی احساس نماید خطایی سهوی از او سر زده در پیشگاه خدا و ملت توبه و طلب عفو می‌کند و خود را در برابر خدا و ملت مسئول و پاسخگو می‌داند. متاسفانه در مسئولین میانی کشور چنین اخلاقی وجود ندارد و گاه دیده می‌شود در مواجهه با اشتباهاتی آشکار و عمدی و سهل انگاری‌های مقصرانه نه تنها عذر خواهی صورت نمی‌گیرد بلکه در بهترین حالت به مخفی کاری در آن رابطه و سانسور پرداخته و یا دست به توجیهاتی ناروا زده و یا حتی بالاتر از این با کلامی طلبکارانه با مردم سخن می‌گویند!
نمونه هایش را در دولت گذشته می توان فراوان دید از ماجرای اختلاس بزرگ ۳ هزار میلیاردی گرفته تا توهین رئیس سازمان هدفمندی به نمایندگان و حیوان خانه خواندن مجلس یا از ماجرای تصادف اتوبوس راهیان نور و کشته و زخمی شدن تعداد زیادی از دانش آموزان دختر گرفته تا سوانح دلخراش هوایی سالهای 88 و 89، از این مثال ها اما آنقدر زیاد است که مثنوی هفتاد من می شود اما هیچ مقام دولتی در هیچ موردی حاضر به عذر خواهی از مردم نشد مگر در پای میز استیضاح و چندین ماه بعد از ماجرا.
این روزها اما با روی کار آمدن دولت یازدهم نه تنها ادبیات سیاسی تغییر کرده بلکه امیدواری ها برای پاسخگویی دولت به مردم و در صورت لزوم عذرخواهی نیز بیشتر شده است.
روحانی همیشه با جد‌یت بر «وظیفه و تعهد اصلی دولت» مبنی بر «خد‌مت بی‌منت به مردم» تاکید می کند. وی اگرچه مدام «وعد‌ه‌های خود به مردم» را به همکارانش یاد‌آوری می کند، اما بر این نکته نیز تاکید دارد که اگر به وعد‌ه‌هایمان عمل نکرد‌ه ایم باید از مردم عذرخواهی کنیم.
او شاید از معد‌ود مسوولانی باشد که «عذرخواهی در برابر خطا» را به رسمیت می‌شناسد؛ رئیس‌جمهوری پیش از این، به‌خاطر مشکلات بوجود آمد‌ه برای مردم در جریان توزیع سبد کالا، در گفت‌وگوی زنده تلویزیونی خود، رسما از آنان عذرخواهی کرد؛ او گفته بود: «اگر مردم در زمینه سبد کالا به زحمتی افتاد‌ند، من به عنوان رئیس‌جمهور از آنها عذرخواهی می‌کنم.» به نظر می‌رسد حسن روحانی خواهان آن است که به صورت ویژه، روند «عذرخواهی مسوولان در برابر خطا» را به راه بیند‌ازد؛ موضوعی که اگرچه تا پیش از این، نه در کلام و نه در عمل به آن پرداخته نشد‌ه بود، اما حالا منهای رییس دولت، برخورد صداوسیما در موضوع فتيله ای ها كه هم عذرخواهی كردند و هم با عوامل آن برخورد كردند، عذرخواهی وزیر صنعت، معدن و تجارت به‌خاطر به‌کاربردن کلمه «ضدانقلاب» درباره تحریم‌کنندگان خودروهای ساخت داخل و الان هم عذرخواهی و استعفای مدیرعامل راه آهن جمهوری اسلامی ایران؛ اینها همگی نشان از بازسازي روابط ويران شده در کشورمان دارد که جز با فرهنگ سازی از سوی رسانه ها و نهاد مقدسی چون آموزش و پرورش امکانپذیر نیست.
من نیز بخاطر طولانی شدن این مقال از شما عذرخواهی کرده و بابت وقت گذاشتن جهت مطالعه آن تشکر می نمایم.
