کارمزد تسهیلات یکصد میلیون تومانی در طرح حمایتی یک بانک قرض الحسنه، روی کاغذ سه درصد است، اما ظاهرا واقعیت چیز دیگری است.
به گزارش خط اول، اغلب کارشناسان اقتصادی متفق القول معتقدند هیچ یک از بانک های ایران، اسلامی نیستند، حتی تغییر واژه " بهره " به " نرخ سودعلی‌الحساب " هم دردی را در راستای اسلامیزه کردن بانکها، دوا نکرد، چرا که هم مقدار بهره از قبل مشخص است و هم در صورت تاخیر در پرداخت اقساط - حتی یک روز- بانکهای به اصطلاح اسلامی، برای وام گیرنده مبلغی را با عنوان جریمه لحاظ می‌کنند، حال اگر این بانکها با بهره های 16 تا 21 درصد، اسلامی هستند، بانک های اروپایی با بهره های چهار تا صفر درصد و حتی گاها منفی را چه باید بنامیم؟
حال در این وانفسای بانکداری اسلامی در ایران، دو بانک با عنوان قرض الحسنه متولد شده اند که حتی همان عنوان نرخ سود علی الحساب را هم حذف کرده اند و با " کارمزد " هایی صفر تا چهار درصد اقدام به پرداخت تسهیلاتی ارزان اما اندک (تا سقف یکصد میلیون تومان) می کنند و اینگونه بسیار نزدیک تر از سایر بانک ها به شیوه بانکداری اسلامی شده اند.
همانطور که مشخص است برای اجرای بانکداری اسلامی باید وام‌های بی شمار به مردم داده شود. اما برخی مدیران بانکی ایران پیش خود فکر می کنند؛ اگر به جای 100 وام پنج میلیون تومانی، یک وام 500 میلیونی داده شود، هم وقت کمتری گرفته می شود و هم نظارت بر یک نفر به مراتب آسان‌تر خواهد بود و شاید همین تفکر غلط و خطرناک یکی از مهمترین دلایل بوجود آمدن فسادهای بانکی بوده باشد.
اما دو بانک قرض الحسنه رسالت و مهر ایران که اولی خصوصی و دومی دولتی است برخلاف رویه معمول، به ترتیب با ایجاد کانون های همیاری اجتماعی و صندوق اجتماعی تسهیلات خرد فراوانی به مردم پرداخت کرده اند.
تا اینجای کار اگر الصاق سیستم " بانکداری اسلامی و بدون ربا " به بانکهای تجاری، مردم را به واکنش و گاها خنده می انداخت، طبیعی بود اما وقتی بشنویم یکی از همین بانک های قرض الحسنه نیز با ترفندی دیگر پای در این آوردگاه گذاشته است، اوضاع کمی نگران کننده می شود.
معمولا یکی از دغدغه‌های اصلی وام گیرندگان، مدت زمان واریز تسهیلات است که معمولا خیلی زمان بر است، از همین رو بانک قرض الحسنه مهر ایران از این فرصت استفاده کرده و شرایطی را فراهم آورده که افراد در کمترین زمان ممکن، تسهیلات خود را دریافت کنند اما با بررسی شرایط، می بینید که در واقع این شما هستید که دارید به بانک وام می دهید نه بانک به شما !
در طرح اولیه بانک قرض الحسنه مهر ایران، مشتریان باید تا 150 میلیون تومان در بانک سپرده گذاری می کردند و با مسدود شدن حساب آنها، به همان اندازه ای که در حسابشان تودیع کردند، تسهیلات چهار درصدی دریافت می کردند. وقتی این طرح با اعتراض فراوان مردم و کارشناسان اقتصادی مواجه شد با کمی تغییرات، با رنگ و لعابی دیگر وارد میدان شد.
اینبار سقف تسهیلات به یکصد میلیون تومان کاهش یافت و مبلغ تودیعی مشتری هم نصف تسهیلات، درنظر گرفته شد که تا پایان تسویه حساب در بانک مسدود می شود. این تسهیلات سه درصد کارمزد و با بازپرداخت دو تا چهار ساله هست و البته در کمترین زمان ممکن یعنی از یک روز تا سقف شصت روز، بسته به انتخاب خود مشتری می توان آن را دریافت کرد.
اما با یک حساب سرانگشتی می بینیم نصف تسهیلات صد میلیون تومانی یعنی پنجاه میلیون تومان باید در حسابتان مسدود شود که سالیانه حدود 10 میلیون تومان سود بانکی آن می شود، از طرفی سه درصد کارمزد تسهیلات یکصد میلیون تومانی هم می شود حدود سه میلون تومان در سال. بنابراین شما برای یک تسهیلاتی 100 میلیون تومانی، سالیانه 13 میلیون تومان سود پرداخت می کنید که در نگاه کارشناسان بانکی چیزی حدود 28 درصد محاسبه می شود، یعنی یک بانک قرض الحسنه با ترفندی عجیب و غریب از شما بابت تسهیلات حمایتی و قرض الحسنه اش 28 درصد سود اخذ می کند، سودی که حتی بانکهای تجاری هم از گرفتن آن عاجز هستند.
این نوع تسهیلات شاید به درد دلالان بخورد اما یقینا دردی از دردمندان را دوا نخواهد کرد و فقط آنها را از یک دردمند تنها به یک دردمند بدهکار تبدیل می شوند.
اما محمد بلادی چولابی مدیر شعب بانک قرض الحسنه مهر ایران در گیلان، در مقام دفاع از طرح حمایتی این بانک، به خبرنگار خط اول گفت: طرح "حمایتی فرد حقیقی" طرحی فراخور انتظار مشتری است، این طرح برای آن دسته از مشتریانی طراحی شد که خواستار استفاده از تسهیلات قرض الحسنه بانک در زودترین زمان ممکن هستند. در حالت عادی، مشتریان بانک، جهت استفاده از تسهیلات قرض الحسنه، ملزم به کسب میانگین با حداقل کارکرد ۳ ماهه حساب هستند ولی این طرح، برای افرادی که فرصت ایجاد میانگین ندارند، مطلوب بوده که با افزایش مبلغ موجودی خود در صندوق اجتماعی بانک، سریعتر به آنچه می خواهند، برسند.
وی افزود: در این طرح، متقاضی با تودیع درصدی از مبلغ تسهیلات مورد نیاز خود به صندوق اجتماعی شعبه، حسب انتخاب خود (۵۰ یا ۵۵ درصد)، از هم افزایی همزمان بانک، متناسب با مبلغ تودیعی اش در صندوق (۵۰ یا ۴۵ درصد)، برخوردار می شود. سپس متقاضی پس از سپری شدن مدت زمان انتظار تعیین شده برای تسهیلات، در صورت تکمیل پرونده، از تسهیلات طرح "حمایتی فرد حقیقی" تا سقف فردی ۱۰۰ میلیون تومان بهره مند می گردد.
محمد بلادی چولابی مدت بازپرداخت این تسهیلات را 24 تا 48 ماه دانست و گفت: نرخ کارمزد تسهیلات طرح حمایتی فرد حقیقی از محل وجوه صندوق اجتماعی شعبه سه درصد در سال می باشد.
اما نکته مهم این طرح حمایتی، مسدود شدن مبلغ تودیعی مشتری است که البته مدیر شعب بانک قرض الحسنه مهر ایران در گیلان، آن را نپذیرفت و برداشت دیگری داشت، وی گفت: ما حساب را مسدود نمی کنیم بلکه آزادسازی مبلغ تودیعی مشتری، تنها پس از انقضا و تسویه تسهیلات امکان پذیر می باشد.
" آزادسازی مبلغ تودیعی مشتری، پس از تسویه تسهیلات" اگر مخاطبان معنای دیگری جز مسدود سازی از این جمله برداشت می کنند حتما نگارنده را آگاه نمایند.
ضمن اینکه هرچقدر در احادیث و روایات غرق می شویم، هرگز جایی نمی یابیم که برای پرداخت قرض الحسنه نیاز به گذاشتن شرطی باشد، اینکه پرداخت تسهیلات را به تودیع حساب به اندازه نصف مبلغ تسهیلات و یا آزادسازی حساب پس از تسویه تسهیلات مشروط می کنیم، نه با روح شرع همخوانی دارد و نه با قانون بانک مرکزی.
با این تفاسیر مردم نااگاه، با عدم شفاف سازی صورت گرفته از سوی بانک؛ راضی از تسهیلات - مثلا - یک روزه ای هستند که روی کاغذ سه درصد است و در عمل 28 درصد !
